موزه جنگ مسکو
موزه جنگ مسکو یکی از زیباترین موزه های مسکو می باشد که در سال 1993 ساخته شده و در پارکی بزرگی به نام «پارک پابدی» (پارک پیروزی) واقع شده است. این موزه از دو بخش تشکیل شده است. بخشی در داخل ساختمانی زیبایی که به شکل نیم دایره ساخته شده ، قرار دارد و بخش دیگر در داخل فضای آزاد می باشد. بخشی از تسلیحات نظامی به همراه تصاویری از صحنه های جنگ، اسامی سرداران و مبارزان در داخل ساختمان و ادوات نظامی بزرگ مانند تانک ها و توپ ها و هواپیماهای جنگی در فضای آزاد مستقر شده است. همه روزه جهانگردان و علاقمندان بسیاری از این موزه بازدید می‌کنند.
بیش از نیم قرن از پایان خونینترین جنگ در تاریخ بشریت گذشته است. 61 کشور و بیش از 80 درصد جمعیت کره زمین به عرصه عملیات جنگی کشانده شدند. نبردها در خاک 40 کشور اروپا، آسیا و آفریقا و در فضاهای گسترده دریایی و اقیانوسی جریان داشت. نفرات ارتشهای طرفین درگیر شامل بیش از 110 میلیون نفر بود. در آن جنگ بیش از 57 میلیون نفر جان خود را از دست دادند که نیمی از آنها، مردم غیرنظامی بودند. آتش جنگ جهانی دوم طی 6 سال در حال شعلهورشدن بود. طی 4 سال در جبهه شوروی-آلمانی مهمترین تحولات این جنگ رخ داد که جریان جنگ را به طور ریشهای به نفع نیروهای ضدفاشیستی تغییر داد. راه به سوی پیروزی طولانی و دشوار بود. در تالارهای این موزه که به تاریخ جنگ کبیر میهنی سالهای 1945-1941 اختصاص دارد، روزهای جنگ که برای شرکت کنندگان و شاهدان عینی آن بیپایان به نظر میرسیدند، بصورت دقایق و لحظات فشرده شدهاند. اما یاد گذشته که برای هر کس در ارتباط سرنوشت وی با سرنوشت کشور و جهان است، در دست زمان نیست. نه تنها درک عینی جریانات امروزی بلکه قابلیت پیشبینی تحولات آینده نیز به برداشت آگاهانه و صادقانه ما از تاریخ بستگی دارد. این موزه با کمکهای خیریه مردم و با پول مالیاتپردازان ساخته شده است. ما، پرسنل این موزه، به همکاری با همه علاقه مندان در این زمینه، اشتیاق داریم.
موزه مرکزی جنگ کبیر میهنی سالهای 1945-1941 که باید یاد مدافعین وطن را جاودان کند، به عنوان مرکز علمی-پژوهشی و اطلاعاتی-خبری برنامهریزی شده بود. در این موزه با کمک وزارت فرهنگ روسیه و شهرداری مسکو خزانه اساسی دولتی آثار یادبود مادی و معنوی مربوط به تاریخ جنگ ترتیب داده شده است. در هر موزهای از جمله موزه نظامی و تاریخی، قبل از همه کلکسیون اشیای نمایشی آن جالب است. فرق موزه ما با موزههای دیگر این است که کلکسیون آن مطابق با معیارهای موزهای تازه است و کماکان تکمیل میشود. شما هم اگر مایل باشید، میتوانید در توسعه آن شرکت کنید. منظورمان از همکاری با شما همین است.
وضیحاتی چند راجع به کلکسیون موزه:
کلکسیون موزه که با احتساب کتابخانه علمی شامل بیش از 100 هزار واحد نگهداری است، بسیار متنوع است. این کلکسیون کارنامه سالهای جنگ را به گونهای که در اذهان و اعمال سیاستمداران، امرای ارتش و شرکت کنندگان عادی جنگ در جبههها و در پشت جبهه ثبت شده است، منعکس میکند. این موزه از مجموعه نادر وسایل شخصی و مدارک سربازان ارتش سرخ و کارگران کارخانههای پشت جبهه، فرماندهان معروف جنگ کبیر میهنی مانند گ. ژوکوف، آ. واسیلفسکی، م. کریپونوس، ن. ورونوف، آ. گولوفکو و م. لوکین، و نیز خلبانان، تانکیستها و تکتیراندازان معروف، مدیران صنایع و طراحان فنی برخورداراست. مواد مربوط به شهروندان شوروی که به اسارت درآمدند، چریکها، مهاجران بازگشته و کودکان جنگ که در موزه نگهداری میشود، منحصربه فرد است. در این موزه اسلحه گرم ارتشهای اکثریت کشورهای شرکت کننده جنگ جهانی دوم، و مدالیونهای سربازان که در اماکن وقوع نبردهای جنگ کشف شد، جمعآوری شده است. کلکسیون پولهایی که کشورهای درگیر برای مناطق اشغال شده منتشر میکردند، شایان توجه است. اونیفورم شوروی، خارجی و وسایل معیشتی نظامی و غیرنظامی سالهای 1940 به صورت نسبتاً کاملی در معرض نمایش گذاشته شده است
“کاتیوشای” نامدار شوروی، توپ ضدهوایی انگلیسی، توپ ضدتانک آلمانی، تانک سبک ژاپنی و نمونههای متعدد دیگر سلاحهایی که در نبردهای جنگ جهانی دوم شرکت کرده و اکنون در موزه نگهداری میشوند، به کلکسیون این موزه به معنی واقعی کلمه وزن بیشتری میدهد. مجموعه آثار نقاشی از ارزش زیادی برخوردار است. در سال 1987 ن. پ. کوشلف، گردآورنده معروف پوسترهای زمان جنگ از لنینگراد، این پوسترها را به موزه هدیه کرد و بنای این کلکسیون را نهاد. در حال حاضر در این موزه هزاران اثر گوناگون نگهداری میشود که توسط سازندگان یا دارندگان آنها و نیز توسط سازمانهای مختلف به موزه هدیه شده یا از مؤلفان یا ورثه آنها خریداری شده است.
آثار تصویری و تجسمی این موزه شامل مجسمهها، نقشها و تابلوهای نقاشان حرفهای و غیرحرفهای است که در سالهای جنگ و بعد از جنگ ساخته شد. این موزه از مجموعه قابل توجه پوسترهای سیاسی شوروی دوران جنگ کبیر میهنی برخوردار است. آثار معروف استادان این هنر مانند کوکرینیکسی، و. دنی، د.
موئور، د. شمارینوف، و. ایوانوف،و. کورتسکی، ای. توئیدزه و نیز آثار نه چندان معروفی که به دلایل مختلف در آلبومها و کاتالوگهای روسی که طی دهها سال اخیر منتشر شدند، گنجانده نشد، در معرض نمایش گذاشته شده است. تقریباً نیمی از بنیاد نمایشی این موزه را آثار خطی و مستند تشکیل میدهند، از جمله خاطرات شرکت کنندگان جنگ، آرشیو افراد و سازمانها، نقشههای عملیاتی و جغرافیایی، روزنامه، مجله، کتاب، نت، کارت پستال، شبنامه و عکس. در میان این اسناد، نامههای مثلثشکل سربازان از جبههها جایگاه ویژهای دارند.
مجتمع یادبود
بازگشایی موزه مرکزی جنگ کبیر میهنی سالهای 1945-1941 در کوه پاکلونایا روز 9 مه 1995 همزمان با جشن پنجاهمین سالگرد پیروزی صورت گرفت. کوه پاکلونایا در غرب مسکو، در انتهای خیابان “کوتوزوفسکی پراسپکت” واقع شده است. نام آن یادآورنده رسم قدیمی است: کسانی که وارد شهر میشدند یا از مسکو خارج میشدند، در این محل در برابر مسکو و مقدسات آن تعظیم میکردند. رویدادهای تاریخی زیادی با کوه “پاکلونایا” ارتباط دارد. در سال 1610 در زمان هجوم لهستانیها به مسکو، امیر لهستانی “ژولکفسکی” پای این کوه اردوگاه خود را مستقر کرد. هیأت نمایندگی درباریان مسکو همینجا خدمت او رسیدند. در سال 1812 بعد از نبرد “بورودینو” ارتش روسی در این محل به ساخت استحکامات دفاعی پرداخت که به درد نخورد چرا که در شورای نظامی که در روستای “فیلی” واقع در نزدیکی کوه “پاکلونایا” تشکیل شد تصمیم گرفته شد از نبرد اجتناب شود. در سالهای جنگ کبیر میهنی لشگرهای ارتش سرخ و بسیج مردمی از جاده “موژایسک” به سوی غرب حرکت میکردند. در 500متری غرب کوه پاکلونایا ویلای نزدیک معروف استالین قرار داشت.
اولین مسابقه طرح بنای یادبود پیروزی در سال 1942، سال دشوار جنگ اعلام شده بود. در سال 1958 در کوه پاکلونایا در مراسم باشکوهی اولین کلنگ بنای یادبود به زمین زده شد. در سال 1961 پارک پیروزی ایجاد شد و در سال 1985 ساخت مجتمع یادبود پیروزی که شامل موزه مرکزی جنگ کبیر میهنی است، آغاز گشت. یکی از نمایشگاههای موزه این تاریخچه را منعکس میکند. مجتمع یادبود دربرگیرنده کلیسای ارتدوکس (معبد گئورگی پیروزمند مقدس)، مسجد یادبود و کنیسه یادبود است. بنای موزه بر اساس طرح گروهی از معماران تحت ریاست آ. پولیانسکی، معمار معروف احداث شد. زوراب تسرتلی، نقاش ارشد تمام مجتمع و سازنده بنای یادبود پیروزی (به صورت سرنیزه بزرگ با مجسمههای نیکه، الهه یونانی پیروزی با فرشتگان و پیکهای جارچی افتخار) است.
آنچه شما مشاهده خواهید کرد (راهنمای مختصر)
این موزه به برکت انعکاس مرحله طولانی تاریخی، کلکسیون چندبعدی اشیای نمایشی، متنوع و مجهز بودن نمایشگاه و کتابخانه غنی علمی در میان موزههای نظامی و تاریخی روسیه و کشورهای خارجی جایگاه خاصی به خود اختصاص داده است. شما از روی تراسهای سنگفرش شده خیابان مرکزی که به یک ردیف فوارههای چندسطحی تزیین شده است، به سوی بنای یادبود اصلی پیروزی صعود میکنید که پشت آن ستونهای مرمری سفید موزه دیده میشود. شما از دروازه باشکوهی وارد دهلیز اصلی میشوید و از پلکان اصلی وارد تالار افتخار میشوید که آنجا روی سنگ مرمر اسامی رزمندگان جنگ که لقب قهرمان اتحاد شوروی را به دست آوردند، حک شده است. در این تالار مجسمه سرباز پیروز (مجسمهساز و. زنوبا) قرار دارد.
دور تالار افتخار نمایشگاه نظامی-تاریخی مستقر شده است. این نمایشگاه که جو و رویدادهای آن زمان را منعکس میکند، امکان میدهد تا همه جزییات آن رویدادها بخوبی مجسم و اهمیت آنها درک شود. اشیای نمایشی موزه از آستانه جنگ و آمادگی برای جنگ، حمله آلمان هیتلری به اتحاد شوروی، جریان عملیات جنگی، جنبش چریکی، پشت جبهه شوروی، آزادسازی کشورهای اروپا، همکاری اتحاد شوروی با متحدان در ائتلاف ضدهیتلری در مقابله با بلوک فاشیستی و محاکمه مجرمین جنگی آلمانی و ژاپنی حکایت می‌کنند. یک سطح پایینتر، در تالار خاطره و ماتم، کتابهای یادبود قرار دارند که در آنجا اسامی رزمندگانی که در جنگ کبیر میهنی جان خود را از دست دادند، قید شده است. در این تالار مجسمه زن عزادار ساخت ل. کربل مجسمهساز معروف گذاشته شده است. همینجا سیستم اتوماتیزه شدهای وجود دارد که به بازدید کنندگان اجازه میدهد اطلاعاتی در باره هموطنانی که در نبردها و بیمارستانهای نظامی جان خود را از دست دادند یا در سالهای جنگ جهانی دوم به اسارت گرفته شدند، کسب کنند. بازدید از موزه در نگارخانه هنری واقع در قسمت هلالوار ساختمان ادامه مییابد. در این قسمت تابلوهای نقاشی، آثار گرافیکی و مجسمههای هنرمندان معروف و نقاشان آماتور در معرض دید عمومی گذاشته شدهاند. این آثار که در زمان جنگ و در سالهای بعد از جنگ ساخته شدند، به موضوع میهن اختصاص دارند.
تابلوهای بزرگی که دور تالار خاطره و ماتم قرار گرفتهاند، به بزرگترین نبردهای جنگ اختصاص دارند. تابلوهای نقاشی 10 در 33 متر تحت عنوان تعرض متقابل نیروهای شوروی در نبرد مسکو در دسامبر سال 1941، محاصره لنینگراد، نبرد استالینگراد، اتصال جبههها، نبرد کورسک، عبور از رود دنپر و تصرف برلین توسط استادان نامدار استودیوی معروف نقاشان جنگی به نام م. ب. گرکوف ساخته شدند. نقاشان جنگی این استودیو، تابلوهای بزرگ نظامی-تاریخی زیادی را در داخل و خارج از کشور ساختهاند. ولی فقط در موزه کوه پاکلونایا کارنامه حماسه مردمی که با الهام زیادی کشیده شده است، به ترتیب وقایع دفاع از مسکو تا سقوط برلین نشان داده شده است. در کنار این تابلوها و تالار خاطره و ماتم، سالن بزرگ و کوچک سینما قرار دارند که در آنجا فیلمهای مستند سالهای جنگ که از عملیات جنگی در جبههها و زندگی مردم پشت جبهه حکایت میکند، نمایش داده میشود.
در همین سطح ساختمان موزه سالنهای نمایشگاه و مراکز خدمات برای بازدید کنندگان قرار دارند. مجموعه نمایشگاهی در محوطه پارک ادامه مییابد که در آنجا نمایشگاه وسایل فنی جنگی و استحکامات مهندسی دوران جنگ کبیر میهنی قرار دارد. ابتدا بهترین تانکهای متوسط جنگ جهانی دوم یعنی تانکهای T-34-76 و T-34-85 را میبینید. جنگافزار نیروی دریایی در حوض مصنوعی به نمایش گذاشته شده است. اینجا ناوچه اژدرافکن و ناوچه زرهی، اطاق فرمان زیردریاییهایی که در سالهای جنگ در عملیاتی در دریای بالتیک شرکت کردند، و نیز در محوطههای مخصوص اسلحه ناوهای روآبی و دفاع ساحلی نصب شده است. یک قسمت جالب نمایشگاه شامل قسمتهایی از تکیهگاه مستحکم جوخه دوران دفاع سال 1943 (نبرد کورسک) است. خندقهایی با جاهای مسلسل، خندقهای ارتباطی، سنگر روپوشیده، پست دیدبانی، پناهگاه زیرزمینی، سنگرهایی با استحکامات مهندسی، همگی مواضع رزمی جنگ گذشته را بخوبی به نمایش میگذارند. در این نمایشگاه شما تقریباً همه انواع جنگافزار ارتش سرخ و ارتشهای متحدان و آلمان را مشاهده خواهید کرد.
زمان در چهره موزه:
چهره زمانی که هنوز جواب سئوالات دشوار متعددی در باره جنگ، گذشته و حال را در خود پنهان کرده است، نمیتواند از ذهن انسان محو شود. در ژوئن سال 1945 شارل دگل رئیس دولت فرانسه ضمن اعزام وابسته نظامی جدید به اتحاد شوروی به او گفت: شما باید برای ما تعریف کنید روسها چگونه جنگیدند و چرا پیروز شدند. این دو مسأله را با هم اشتباه نگیرید چرا که مسأله اول با استراتژی و تاکتیک ارتباط دارد و مسأله دوم به مراتب گستردهتر است.
به گفته کنستانتین سیمونوف، ما طی چهار سال به وسیله جنگ با آلمانیها ارتباط نزدیک داشتیم ولی این بدترین ارتباطها بود. پایان جنگ اتحاد شوروی با آلمان فاشیستی به معنی نه تنها پیروزی بلکه برقراری صلحی است که همه تشنه آن هستند. مشارکت موفقیتآمیز کشورهای ائتلاف ضدهیتلری در سالهای 1945-1941، نمونه بینظیر همکاری گسترده بینالمللی بر علیه نیروهای متجاوز بود. ولی این همکاری بزودی جای خود را به رویارویی فرسایشی داد که طی دهها سال ادامه یافت و فقط الآن تا حدودی توسط ما برطرف میشود. ما باید در مسیر جدید توسعه اجتماعی در این مسایل تأمل کنیم. این توسعه بدون میهندوستی، بدون یاد شهداء و مواظبت از شرکت کنندگان باز مانده جنگ امکانپذیر نیست. راههایی که سربازان در جبههها پیمودند، از سالهای دور 1940-1930 به امروز منتهی شدهاند. گرههای فاجعهبار علت معلول سیاست، تئاتر خونین رویارویی جنگی در شرق، غرب و روزها و شبهای پر اضطراب و مصیبتبار مردم غیرنظامی گویا در اشیای نمایشی موزه منجمد شدهاند. این نشانههای زمان اعم از نقشه زرد شده ستاد کل، کلاهخود سرباز ارتش سرخ، صلیب آهنین آلمانی، نشان درجه بالا کشور متحد، نامه از جبهه و شماره تاریخی روزنامه با گزارش پیروزی، تمام اینها اسامی و رویدادهایی را زنده می‌کنند که گویای تجربههای روحی و عملیای هستند که بهای گزافی بابت آن پرداخته شد. نام این تجربه، خاطره تاریخی است.
نویسنده : مسعود زمانیها
با معمار نمونه همراه باشید
