توقعات موردی از بزرگراه

توقعات موردی از بزرگراه

از آنجا که اساساً بزرگراه ها بمنظور حمل معضل ترافیک و سرعت بخشیدن به تردد سواره ها احداث می شوند روان بودن تردد جزو اصلی ترین توقعات موردی آن به حساب می آید. از طرف دیگر از آنجائیکه سرعت وسائط نقلیه در بزرگراهها بسیار بالاست ایمنی در بزرگراه نیز بسیار مهم جلوه می کند امروزه تکنولوژی ساخت خودرو هر روز مواجه با نوآوریهای بیشتری در طرح، سرعت. و قابلیت های ویژه می باشند و به این ترتیب سلائق و توقعات افراد از قابلیت های خودرو روز به روز تغییر می کند و نیازها و امکانات جدیدی را مطرح می سازد. لذا در طرح بزرگرهها هم باید به این مسئله توجه شود به نحوی که همگام با پیشرفت تکنولوژی، پیشرفت کرده و قابلیت های خودرا توسعه دهد. به این ترتیب روز آمدی هم به عنوان یکی از مهمترین توقعات از بزرگراه مطرح می گردد .

به طور کلی هر عاملی که باعث کند شدن حرکت سواره می شود. روانی بزرگراه را به هم می ریزد این عوامل می توانند از جنس مانع باشند و با در اثر انواع تداخل های حرکتی اتفاق بیفتد و یا ناشی از عدم وضوح مسیر باشند.

هر نوع توقف غیر مجاز خودروها باعث کم شدن عرض معبر شده و به نوعی مانع حرکتی به حساب می آید. در نظر گرفتن شانه ای متناسب با سرعت و تعداد باندهای حرکتی بزرگراه در حاشیه آن می تواند فرصتی برای توقف کوتاه خودرو در مواقع اضطراری باشد. علاوه بر این مواقعی که در اثر بارندگی جاده لغزنده می شود از پرت شدن یا تصادم خودروهای منحرف شده از مسیر به ترانشه جلوگیری می کند. همچنین در طول مسیر می بایست از پارک خودرو ممانعت بعمل آید. علاوه بر بکارگیری تابلوهای راهنمایی در این امر، توجه به همجواریهای بزرگراه نیز از اهم موضوعات است آنها باید به گونه ای در نظر گرفته شوند که به هیچ عنوان امکان تجمع پیاده ها برای سوار و پیاده شدن و نهایتا ایجاد ایستگاههای غیر رسمی داده نشود .

چراغ راهنمایی و موانع سرعت گیر نیز از جمله مواردی هستند که باعث برهم خوردن روانی مسیر می شود و اساساً با عملکرد بزرگراهها در تناقض اند مسیریابی بزرگراهها و نحوه ارتباط آن با مسیرهای همجوار می بایست به گونه ای باشد که ناچار به بکارگیری عناصر سرعت گیر نشویم. در طراحی مسیر بزرگراه، استفاده از مصالح یکسان و یکنواخت به روانی آن کمک می کند. همچنین می بایست از تداخل انواع حرکت هائی که موجب کندی حرکت و حواس پرتی راننده می شود اجتناب کرد، اساساً بزرگراه برای بخشهای در حال توسعه در آینده، الزاماً این مسیرها می بایست فاقد هر گونه مسیر پیاده یا دوچرخه باشند یعنی در مسیریابی آنها به گونه ای باید عمل نمود که هیچ گونه تماس بلافصلی با بافت ها و مراکز فعالیتی نداشته باشند.

در مورد بزرگراههایی که در داخل بافتهای موجود احداث می شوند باید توجه نمود که حتی الامکان از هر گونه تداخل حرکتی اجتناب نمود اما بنا به ضرورت هر جایی که ناچار به این نوع تداخل ها شدیم توجه به چند نکته ضروریست. اول اینکه این اتفاق مقطعی بوده و در طولهای کوتاهی اتفاق بیفتد و ممتد و طولانی نباشد دوم اینکه مسیرهای سواره و پیاده حتی الامکان به موازات مسیر سواره نباشند و سوم اینکه باندهای حرکتی مربوط به سواره و پیاده و دوچرخه توسط موانع فیزیکی غیر قابل عبور، از همدیگر تفکیک شوند، تا امنیت هر کدام تأمین شود.

حذف مسیرهای فرعی و افزایش فاصله تقاطع ها (حداقل 5/2 km) در بزرگراه در روان بودن تردد بسیار مؤثر است.

بعضاً در تقاطع بزرگراه ها از چراغ راهنمایی استفاده می شود، اساساً تقاطع های همسطح در بزرگراهها غیر قابل قبول است چه برسد به اینکه بخواهیم از طریق نصب چراغهای راهنمایی به آنها اعتبار بدهیم. لذا در طرح مسیرهای بزرگراه می بایست از هر گونه تقاطع همسطح با رعایت سلسله مراتب راه ها اتفاق بیفتد.

هر جایی که بنا به ضرورت به ایستگاه برای وسایل نقلیه عمومی نیاز هست باید مکانهایی مجزا از باندهای حرکتی بزرگراه با طول مناسب به نحوی طراحی شوند که خودرو با سرعت بزرگراه وارد آن شود و با همان سرعت بتواند از ایستگاه خارج شده و وارد بزرگراه شود. همچنین مسیر بزرگراه می بایست به نحوی خوانا و قابل ادراک باشد که از کم شدن سرعت حرکت برای درک موقعیت جلوگیری نماید، لذا نورپردازی مسیر بزرگراه در شب و همچنین تابلوها و نشانه هایی که مسیر را خوانا می کنند نیز الزامی است. از آنجا که با افزایش سرعت، تمرکز افزایش یافته و توجه به جزئیات و زاویه دید کاهش می یابد، بهتر است با طراحی عناصر درشت دانه و رعایت سادگی در بدنه های اطراف بزرگراه، مسیر را برای راننده وضوح بخشیم.

قرارگیری عناصر مبلمان شهری غیرضروری و تابلوهای بزرگ تبلیغاتی به نحوی که جزئیات بیش از حد در ساختار و گرافیک و نوشتار آن وجود داشته نیز از وضوح مسیر می کاهد. چون اداراک آنها زمان بر بوده و از سرعت رانندگان می کاهند. علائم تبلیغاتی در اندازه های بزرگ و با تصاویر واضح و عبارت کوتاه به نحوی که دریافت اطلاعات آنها تنها در چند لحظه امکان پذیر باشد مجاز است.

در ضمن تابلوها اگر درست بکار گرفته شوند می توانند به تقویت معانی محیط کمک نمایند. آنها می توانن در ارتباط با بناهای مجاور خود بوده و نزدیک شدن به یک سری تسهیلات و یا سرویسها را اعلام کنند. تابلوهای تبلیغاتی محلی می توانند بیانگر موقعیت نقاط تاریخی ارزشمند محیط پیرامون خود باشند.

دیده شدن گهگاه نشانه هایی از مقصد نهایی در طول مسیر و انطباق مسیر با فرم زمین در وضوح مسیر بسیار مؤثرند. مسیرهایی با قوسهای با شعاع بزرگ و مطابق با ضوابط و استانداردهای مهندسی ترافیک در روان کردن تردد سهم عمده ای دارند.

پوشش گیاهی پیرامون بزرگراه می بایست دارای فاصله مناسبی از لبه مسیر باشد به نحوی که مزاحم دید در طول مسیر و پیچها و تقاطع ها نباشد. از اینرو در تعیین حریم ضروری برای بزرگراه ها توجه به موانع دید نیز بسیار مهم و تأثیر گذار است.

ایجاد نظم درطول مسیر از طریق ریتم بکارگیری عناصر طبیعی ( درخت ) و مصنوع ( مبلمان ) در وضوح مسیر و نهایتاً روان شدن تردد بسیار حائز اهمیت است. می توان از پوشش گیاهی و عناصر مبلمان (مانند چراغها) برای تعریف تداوم یا عدم تداوم مسیر برای راننده استفاده نمود. می توان بوسیله نور پردازی عناصر شاخص روز در شب، حس آشنای محیط را زنده کرد. ضمن اینکه خود چراغهای روشنایی نمی بایست به عنوان مزاحم دید مطرح شوند.

ایمنی

از آنجایی که سرعت در بزرگراه ها بسیار بالاست ایمنی از اهمیت زیادی برخوردار می گردد. راننده ای که در بزرگراهها سریع حرکت می کند نیاز به اطمینان خاطر مداوم که بداند جای درست خود را در فضا اشغال کرده و اضطراب خطر برخورد با اشیاء و موانع و از دست دادن موقعیت خود را نداشته باشد. همانطور که ذکر شد رعایت استانداردها و ضوابط مهندسی ترافیک در طرح قوسها، تقاطعها و شیب های عرضی و طولی و… الزامی است ولی علاوه بر آن رعایت نکاتی که در ذیل آورده می شود نیز بسیار حائز اهمیت است.

مسیرهای رفت و برگشتی در بزرگراه می بایستی توسط عناصر فیزیکی قوی ( جدول و درخت ) از هم جدا شوند و در هر طرف مسیر حرکتی یک طرفه باشد تقاطع های نزدیک به هم و عدم تناسب بین تعداد نوارهای حرکتی و نیاز هر منطقه، ایمنی سواره ها را به مخاطره می اندازد. قرارگیری مسیر بزرگراه ها در کنار مکانهای تجمع و کانونهای فعالیتی (نمایشگاه، استادیوم، کارخانجات، ادارات و…) مخاطرات بسیاری بوجود می آورد. چون اساساً رفتارهای شهروندان در این نقاط کارایی خود را از دست می دهند. از اینرو برای ایمنی هر چه بیشتر شهروندان در بزرگراهها حتی الامکان می بایست از انواع تداخل های حرکتی پرهیز نمود و هر جایی که بنا به ضرورت ناچار به طراحی مسیرهای پیاده و دوچرخه در کنار بزرگراهها شدیم می بایست از طریق انواع موانع فیزیکی و تمهیدات ویژه ایمن، مسیرها را در کوتاهترین طول از هم تفکیک کنیم. حذف موانعی که باعث برهم خوردن روانی مسیر می شود در ایجاد ایمنی برای مسیر نیز مؤثر است.

وضوح مسیر در روز و شب توسط حذف موانع بصری، نور پردازی و… نیز باعث ایمنی مسیر می شود.

اساساً تقاطع ها در همه جای بزرگراه ها می بایست غیر همسطح و با رعایت سلسله مراتب دسترسی اتفاق بیفتد. از قرار دادن این تقاطعها در بخش مقعر بزرگراه باید پرهیز نمود. قرارگیری تقاطعها در بخش های محدب بزرگراه چون دید کامل برای راننده را مسیر می سازد هم به روانی مسیر و هم به ایمنی آن کمک شایانی می کند.

یکنواختی مسیر بزرگراه ها باعث کسالت راننده و عدم ادراک صحیح او از میزان سرعتش و اتفاقات پیرامون می شود لذا با بکارگیری تمهیداتی از قبیل ایجاد سکانس های مشخص در اطراف جاده، می توان کسالت را از راننده دور کرد و همواره برای او شرایطی بوجود آورد که در طول مسیر آگاهانه و هوشیار حرکت کند. ولی در اینجا باید توجه نمود که ارائه جزئیات بیش از حد در طول بزرگراه و بروز محرک های غیر قابل پیش بینی باعث حواس پرتی راننده می شود و به نوعی دیگر خطر ساز خواهد بود. لذا جزئیات، محرکها و سکانسها و مقاصد باید متناسب با سرعت راننده و میزان ادارک او در این سرعت باشد. درختکاری ها، و تکرار چشم اندازها در طول جاده در هدایت صحیح راننده می توانند مؤثر باشند.

نویسنده : مسعود زمانیها

با معمار نمونه همراه باشید